Powikłania miejscowe: krwawienie ? zależnie od intensyw­ności może wymagać natychmiastowego opanowania drogą ope­racyjną.

Powikłania ogólne: ostra niedrożność dróg oddechowych, za­chłyśnięcie się wymiocinami.

Powikłania wczesne (2?21 dzień po operacji)

Powikłania wczesne miejscowe.

1. Niedrożność porażenna je­lit ? patrz niedrożność jelit.
2. Zakażenie rany pooperacyjnej. Jeżeli chora zaczyna gorącz­kować w 4?6 dniu po operacji, to przyczyny gorączki należy szukać w ranie. Stwierdzenie ropnia lub ropowicy w ranie zmu­sza nas do szerokiego i wczesnego otwarcia rany na całej dłu­gości i wtórnego jej zeszycia po ustąpieniu ropienia. Dokładne przemywanie rany przed jej zamknięciem, nastrzyknięcie rany roztworem antybiotyku z lekiem proteolitycznym (np. alfa- -chymotrypsyna) prawie zawsze zapobiega zakażeniu rany. Je­żeli rana jest zakażona, np. w perforacji wyrostka robaczkowego, korzystne jest zastosowanie szwu skórnego odroczonego. Po zeszyciu otrzewnej i powięzi zakłada się szereg szwów skórnych nie zawiązując ich. Jeżeli rana jest czysta, bez cech ropienia, szwy odroczone zawiązujemy w 4 dobie po operacji.
3. Zakażenie dróg oddechowych, układu moczowego (szcze­gólnie przy kilkudniowym utrzymywaniu cewnika w pęcherzu moczowym), pooperacyjne zapalenie otrzewnej, zakażenie w miednicy mniejszej (ropień jamy Douglasa), ropień podprzeponowy. Stwierdzenie tych powikłań wymaga natychmiastowego leczenia, a obecność ropni wymaga szybkiego ich otwarcia, ewakuacji ropy i właściwego, grawitacyjnego drenowania.
4. Wtórne, późne krwawienia.
5. Rozejście się rany pooperacyjnej „i zespoleń jelitowych. Aby zapobiec tym powikłaniom, ranę operacyjną należy zeszywać dokładnie szwami niewchłanialnymi lub szwami Jonesa, które zamykają w jednej warstwie otrzewną, mięśnie i powięź. Za­pobieganie i leczenie zakażenia w ranie, zwalczanie wzdęcia brzucha i niedrożności porażennej jelit, kaszlu, niewydolności od­dechowej, podawanie dużej ilości białka i substancji wysokoener­getycznych zapobiega rozejściu się rany. Wczesne rozpoznanie wytrzewienia (eventiatio) wymaga natychmiastowego, ponowne­go zeszycia powłoki brzusznej. W wykonywaniu zespoleń jelitowych obowiązują następujące zasady: dobry dostęp i widocz­ność w polu operacyjnym, zespolenie wykonywać należy sposo­bem koniec do końca, brzegi jelita muszą być zdrowe, obficie krwawić, nie może być napięcia w obrębie zespolenia, zakładać należy szwy pojedyncze, najlepiej z materiału niewchłanialnego. W razie niepewnego zespolenia należy założyć powyżej niego przetokę odbarczającą, wyłonić zespolenie lub w ogóle go nie wykonywać na niepewnych kikutach jelita, a jedynie wyłonić oba końce jelita w postaci dwulufowej przetoki jelitowej. Zespo­lenie wykonuje się w późniejszym etapie. Nieszczelność zespo­lenia w okresie pooperacyjnym jest przyczyną przetoki jelito­wej, którą można zależnie od rozmiarów leczyć zachowawczo, często jednak jest przyczyną rozlanego zapalenia otrzewnej, co zmusza do wykonania natychmiastowej operacji.

Pooperacyjna niedrożność zrostowa jelit. Długotrwałe, przez 5?7 dni utrzymywanie się objawów niedrożności porażennej jelit, zanik perystaltyki po okresie pasażu jelitowego oraz ob­jawy mechanicznej niedrożności jelit wymagają szybkiej oceny pod kątem niedrożności zrostowej. Rozpoznawanie i leczenie tej postaci niedrożności jest takie same jak niedrożności mechanicz­nej poza ciążą. Zapobieganie powstawaniu zrostów otrzewno­wych jest problemem do dzisiaj nie rozwiązanym. Jako postępo­wanie zapobiegające powstawaniu zrostów poleca się:

?   dokładne wypłukanie i oczyszczenie jamy otrzewnej z tka­nek martwiczych i treści ropnej;

?   delikatne obchodzenie się z jelitami (nie uszkadzać błony surowiczej);

?   nie pokrywać za wszelką cenę obnażonych powierzchni pozbawionych błony surowiczej, ponieważ zakładanie szwów jeszcze bardziej nasila procesy powstawania zrostów;

?   wczesne pobudzanie perystaltyki jelit;

?   podawanie do jamy otrzewnej mieszaniny o składzie: 100 ml jałowej parafiny, 25 mg pipolfenu (fenerganu) i 200 mg hydrokortyzonu. Taką samą dawkę fenetgenu i hydrokortyzonu podaje się w czasie operacji dożylnie i powtarza się (domięśnio­wo) co 4 godziny, ośmiokrotnie w okresie pooperacyjnym. Z własnego doświadczenia autora wynika, że postępowanie ta­kie zapobiega powstawaniu zrostów;

?  założenie w czasie operacji długiej sondy jelitowej przez, żołądek, aż do zastawki krętniczo-kątniczej;

?  w szczególnie skłonnych do niedrożności pooperacyjnej przypadkach wykonanie jednej z operacji przeciwzrostowych: operacja Nobla, operacja Reymondsa, operacja Child-Philipsa, które mają na celu ułożenie i uporządkowanie pętli jelit w for­mie drabinki i wzajemne ich zszycie brzegami krezkowymi lub antykrezkowymi. Operacją, dającą najlepsze wyniki i mało po­wikłań pooperacyjnych (przetoki jelitowe) jest operacja Child-Philipsa i Reymondsa.