Zapalenie płuc i opłucnej nie sprawia większych trudności roz­poznawczych, jeśli objawy są typowe. Trudności występują wów­czas, gdy ból zamiast w klatce piersiowej umiejscowiony jest w jamie brzusznej. Zdarza się to wówczas, gdy ognisko zapalne znajduje się w dolnych płatach płuc, przykręgosłupowo, przecho­dząc na opłucną, oraz w zapaleniu opłucnej przeponowej; wyjąt­kowo ognisko zapalne może znajdować się wewnątrz miąższu płuca jako pneumonia centralis.

Bólom w jamie brzusznej towarzyszy napięcie powłok, rozlana bolesność uciskowa, wzdęcie, nudności i wymioty. Chory spra­wia wrażenie ciężko chorego, oddycha szybko, z charakterystycz­nym poruszaniem skrzydłami nosa, jest niespokojny, zmienia sta­le ułożenie, stara się przyjąć pozycję, raczej siedzącą, oddycha nie oszczędzając mięśni brzucha. Ciepłota ciała jest zwykle wy­soka, mogą występować dreszcze. Leukocytoza bywa również wysoka. Często początek choroby połączony jest z bólami w bar­ku i z kaszlem.

Objawy otrzewnowe nie są silnie zaznaczone i wyraźnie zloka­lizowane oraz, co jest charakterystyczne, dotyczą tylko połowy jamy brzusznej, odpowiednio do unerwienia przez prawe względ­nie lewe nerwy międzyżebrowe.

Badaniem przedmiotowym stwierdzić można ograniczenie ru­chomości klatki piersiowej po stronie chorej, wzmożenie drżenia piersiowego, skrócenie odgłosu opukowego. Osluchowo ? osła­bienie szmeru oddechowego, trzeszczenia w zapaleniu płuc pła­towym i rzężenia drobno bańkowe w odoskrzelowym zapaleniu płuc.

W zapaleniu opłucnej chory leży na boku, drżenie głosowe i szmer oddechowy są wyraźnie osłabione. Można niekiedy wy­słuchać szmer tarcia opłucnej. Gdy zmiana zapalna dotyczy stro­ny prawej, może to być przyczyną mylnego rozpoznania ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego lub ostrego zapalenia wyrost­ka robaczkowego.

Badanie rentgenowskie. W prześwietleniu zwykle widać ogra­niczenie ruchów przepony po stronie chorej, w kącie przepono- wo-żebrowym dość często stwierdza się obecność płynu. W pierwszym okresie choroby obraz rtg może jednak czasami nie potwierdzić istniejących zmian zapalnych w klatce piersio­wej.