Im większa jest ciężarna macica, tym lepiej osłania leżące poza nią narządy wewnętrzne. W 15?20% przypadków samochodowych urazów ciężarnych, urazy dotyczą także śledziony, nerek, wątroby, jelit, zaś w poniżej 5% przypadków dotyczą krezki jelita, trzustki, przepony. Dosyć często powikłaniem urazu brzucha są krwiaki pozaotrzewnowe. W materiale Elliota (wg Crosby’ego) na 39 przypadków urazów u ciężarnych 8 zmarło, w tym 5 z powodu krwotoków pozaotrzewnowych i 3 z powodu krwotoku z odklejenia się łożyska. Wzmożone unaczynienie brzucha w ciąży jest często przyczyną krwotoków pourazowych. Sparkman (wg Buchsbauma) opisał do 1958 r. 44 ciężarne z urazami śledziony, w tym 16 przypadków łączyło się z krwawieniem z pękniętej śledziony po urazie. Do 1967 r. opisano dalszych 25 przypadków pęknięć śledziony w następstwie urazów. W I trymestrze ciąży było 24% przypadków pęknięcia śledziony, w II trymestrze 44%, a w czasie połogu 16%. Najczęściej, bo w 50?80% przypadków do pęknięcia śledziony dochodzi w następstwie wypadków samochodowych (pomimo nałożonych pasów bezpieczeństwa). Śledziona ulega rozerwaniu wskutek urazów tępych i penetrujących (urazy zewnętrzne), jak również w czasie urazu wewnętrznego, jak kaszel, kichnięcie, wymioty, nagłe zgięcie ciała, w czasie defekacji.
Objawy kliniczne pęknięcia śledziony są następujące:
1) nudności i wymioty (w ponad 50% przypadków),
2) bolesność i wzmożone napięcie mięśniowe w lewym pod- żebrzu,
3) rozlane, ostre objawy brzuszne,
4) objawy wstrząsu (w ponad 50% przypadków),
5) objaw Kehra ? ból promieniujący do lewego barku (w 30? 40% przypadków),
6) objaw Ballances ? zwiększające się stłumienie w nadbrzuszu, przemieszczające się z lewa na prawo (trudne do oceny w zaawansowanej ciąży),
7) objaw Saegessera ? bolesność i tkliwość wzdłuż tylnego brzegu lewego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, dwa palce powyżej obojczyka,
8) dodatni wynik nakłucia brzucha przez tylne sklepienie pochwy, które można zastosować w ciąży (obecność krwi),
9) podwyższona ponad 18 000/mm3 leukocytoza (w przeważającej liczbie przypadków),
10) w badaniu rentgenowskim stwierdza się rozszerzenie i przemieszczenie żołądka, śledzionowe zagięcie okrężnicy i lewej nerki w dół i do środka, zatarcie granic lewej nerki, uniesienie lewej kopuły przepony oraz duży, niewyraźny cień śledziony.
Stosunkowo rzadko rozpoznaje się przed operacją pęknięcie śledziony jako przyczynę krwotoku. Jedynym postępowaniem jest otwarcie brzucha z cięcia skośnego pod lewym łukiem żebrowym lub z cięcia przyśrodkowego lewego i szybka operacja.
Jeżeli nie można dotrzeć do uszkodzonej śledziony, należy opróżnić jamę macicy. Zgony matek stwierdzono w 15,4% przypadków pęknięcia śledziony, a zgony płodów ocenia się na 70%. Pęknięcie śledziony należy zawsze brać pod uwagę, nawet przy najmniejszym urazie brzucha, pamiętając o możliwości powstania późnych dwufazowych pęknięć. Każdą ciężarną po przebytym urazie brzucha należy obserwować przez okres 2 tygodni. Sama ciąża predysponuje do pęknięć śledziony. Należy zawsze się spieszyć z leczeniem operacyjnym, gdyż nie było przypadku, aby płód przeżył krwotok z pękniętej śledziony matki w III trymestrze ciąży.
Ciężarne po przebytej malarii są szczególnie narażone na tzw. samoistne pęknięcia śledziony (pomalaryczne Splenomegalie).